Հայոց հայրենիք-բնօրրանը Հայկական բնաշխարհն է,որը գտնվում է Իրանական և Փոքրասիական բարձրավանդակների և Անդրկովկասյան ու Միջագետքի հարթավայրերի միջև: Նրա տարածքը մոտ 400 հազար կմ քառակուսի է:
Մենք հայերս, ծնունդ ենք առել Հայկական լեռնաշխարհում մարդկային հասարակության արշալույսին: Մենք տեսել, ապրել ու անցել ենք մարդկային հասարակության զարգացման բոլոր փուլերը: Մեր մեջքն ուղղվել և հայահունչ է դարձել այս հողի վրա: Մենք հպարտանում ենք, որ երկրագնդի վրա հնչող հնագույն լեզուներից մեկը հայերենն է:
Դաժան է եղել մեր ճակատագիրը: Պատմության սանդուղքներով մենք բարձրացել ենք և՛ հաջողություններով, և՛ կորուստներ տալով: Դարեր շարունակ մենք մարտնչել ենք մեր ազատության ու անկախության համար:
1815թ. Մոսկվայի կենտրոնի Հայկական նրբանցքում բացվեց մի կրթօջախ՝ Լազարյան ճեմարանը, որը կառուցվել էր մեծահարուստ ազնվականներ, հայ ազգային-ազատագրական պայքարի երախտավորներ Լազարյանների միջոցներով ու նախաձեռնությամբ:
Սայաթ-Նովային վերագրվող քամանչան, երկարատև ոդիսականից հետո 30-ական թվականներին հանգրվանել է Հայաստանի պատմության պետական թանգարանում: Բավականաչափ լավ պահպանված այդ հնագույն երաժշտական գործիքը, որ զարդարված է սադաֆով, նրբագույն նախշերով, արվեստի իսկական գործ է և չէր կարող պատկանել շարքային մի աշուղի կամ սազանդարի: Սայաթ-Նովային իսկապես վայել քամանչա է դա, որից համարյա մինչև կյանքի վերջին տարիները անբաժան է մնացել <<խալխի նոքարը>>: Վրաց բանաստեղծ Գիորգի Լեոնիձեն հիշում է այսպիսի մի փաստ. Սայաթ-Նովայի ժամանակակից վրացի աբեղա Իոնե Խելեշվիլին էջմիածնից վերադառնալիս Հաղպատի վանքում հյուրընկալվում է տարեց վանականի՝ արդեն վաթսունն անց Սայաթ-Նովայի մոտ և երկար զրույցից ետո խորհուրդ է տալիս նրան հրաժարվել աշխարհիկ երգերից: